Villagers find antiquities – What would your grandparents have done?

The author observes jar found in 1931

Excerpt from the book

MANTHYREA (Kapareli, Garouni, Dara)

The history of a village of Tegeas in Arkadia

By Dionysiou V. Heliopoulou

Published 1992, Aivali Publications, Athens

“Published with the author's own supervision and expense and shall be distributed free of charge to all those who wish to read it.  To all the families of the Manthryreans here, but especially to the expatriates so that this may be a link to the birthplace and their glorious homeland, both for themselves and for their expatriates, and their descendants.”

-----

Personal comment by Georgia Stryker Keilman.

My grandfather, Odison Tsiones, was born in Kapareli in the year 1898.  The families in that area struggled to survive. I cannot imagine my grandfather would have called in the authorities and risked having his property overtaken by archaeologists.

-----

Translation of excerpts from pages 33 – 35 by ChatGPT – original Greek text follows the translation.

------ 

In the area where some residents settled, artifacts, including pottery, continuously surface during agricultural activities. These artifacts vary, including compact single-brick pieces used by the Byzantines for construction, as well as perforated ones similar to those used in drainage systems. Additionally, pottery, jars, and other household items are found.

In 1931, a plow uncovered a robust ceramic jar with a hole at the bottom in Antonios Iliopoulos' field. This jar, depicted in the attached photograph, was possibly used for wine or oil due to the presence of a hole above its base. The base also features a round protrusion, a characteristic seen in ancient times to secure jars in storage by placing them on pedestals in rows.

A few years later, in the adjacent orchard of Andreas Kantaros and about fifty meters north of where the above jar was found, the mother of And. Kantaros, while digging, discovered a tomb. This tomb was ark-shaped, made of stone slabs, and covered. The skeleton inside the tomb was intact and belonged to a well-built individual. After a few hours, from the moment it was uncovered, the bones turned into ashes. Some of the stone slabs from this tomb are still scattered outside the hut in the orchard where it was found.

Further away, 100 to 150 meters to the west from the above tomb and several years later, in the 1970s, Andreas Kantaros was digging wells in his field to plant apple trees. His pickaxe encountered resistance in one of these wells. He cleared the area a bit, revealing large ceramic bricks. Subsequently, a domed tomb constructed with large ceramic slabs, approximately 0.30 x 0.30 meters in size, was uncovered. The height of the dome was about 0.50 meters, and the slabs were double-layered with a tarsani (a mixture of lime, sand, and soil), so that the external slabs covered the joints of the internal ones. The skeleton of the deceased was intact and likely belonged to a young person since they had all their teeth. The deceased faced east, and the tomb was clean and untouched. Andreas Kantaros, as he told me, was impressed by the sight and called a couple of neighbors to see. He even told the dentist Bisias in the village of Zeli to see the beautiful teeth of the deceased. The dentist did not come, but he advised Kantaros to report it to the archaeological service. Kantaros did not rush to go to Tripoli. He wanted to finish his work. Meanwhile, they touched the bones, and they turned into ashes. Thus, they considered it unnecessary to report it to the Archaeological Service (perhaps intentionally), resulting in nothing remaining of this tomb. Later on, they also broke the bricks and discarded them. Nevertheless, the belief that the deceased was a Christian was strengthened since they faced east, and in this area, there was a settlement, especially from the Byzantine period.

Unfortunately, to this day, no archaeological research has been conducted, and the owners of these properties, either due to complete ignorance of the matter or out of fear that excavations might render their fields useless, have never reported to the relevant authorities about the ceramics or stone remains that occasionally surfaced during their plowing. Also, I am not an expert to determine the chronological period to which these findings belong, but as mentioned earlier, they confirm that there was a Christian settlement in this location.

                                                                                                                                                                     

Original Greek Text

Τότε πρέπει να δημιουργήθηκε, απ’ αυτούς πούφυγαν από το Νυκλί,

γιατί δε θέλησαν να πάνε στο Μουχλί, ένας κουνούργιος οικισμός, βορειό 

τερα του αρχαίου οικισμού των Μανθυρέων, πιο χαμηλά προς τον κάμπο,

στην περιοχή που οι σημερινοί Μανθυρείς την ονομάζουν Βλισίδια.

Η περιοχή αυτή ανήκει στην κοινότητα της Μανθυρέας κι απέχει από

το χωριό είκοσι λεπτά της ώρας δρόμο με τα πόδια. Σ’ αυτήν την περιοχή

εδώ κι εκατό χρόνια κατά την καλλιέργεια της γης, βγαίνουν συνεχώς στην

επιφάνεια πολλά κεραμεικά. Άλλα είναι συμπαγή μονότουβλα, απ’ αυτά που

χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί ως δομικά υλικά, άλλα αυλακωτά σαν αυτά

που χρησιμοποιούσαν στις αποχετεύσεις κι ακόμη, πιθάρια, στάμνες κι άλλα

οικιακά σκεύη.

Επίσης στην περιοχή αυτή το 1931, στο περιβόλι του Αντωνίου Ηλιο-

πούλου και προς τη μεριά του Στεμνιού, τ’ αλέτρι σκόνταψε σε κάτι στερεό

αλλ’ όχι άθραυστο. Ήταν έναχονδρό κεραμεικό. Η περιέργεια των καλλιεργητών

βοήθησε για νάρθει στην επιφάνεια ένα μεγά λο πιθάρι, που σώζεται ακόμη κι

είναι αυτό που εικονίζεται στηνένθετη φωτογραφία.

Το πιθάρι αυτό, κάποιοι κάποτε το χρησιμοποιούσαν για κρασί ή για λάδι,

γιατί πιό πάνω από τον πυθμένα του υπάρχει μια τρύπα.  Επίσης στη βάση του,

εξωτερικά, έχει στο κέντρο μια στρογγυλή προεξοχή. Δεν είμαι αρμόδιος

ν’αποφανθώ για την ηλικία και την προέλευσή του, αλλά απ’ ό,τι γνωρίζω,

τις προεξοχές αυτές τις φτάχνανε στην αρχαιότητα, γιατί τοποθετούσαν τα πιθάρια στις

αποθήκες, πάνω σε πεζούλια, στη σειρά κι είχαν αυτή την προεξοχή μη μετακινούνται,

για να στερεώνονται καλά και ναΜερικά χρόνια αργότερα, στο διπλανό περιβόλι του Ανδρέα Καντάρου

και σ’ απόσταση πενήντα περίπου μέτρων βορείως απ’ εκεί που βρέθηκε το

πιο πάνω πιθάρι, η μητέρα του Ανδ. Κάνταρου σκάβοντας βρήκε έναν τάφο.

Ο τάφος αυτός ήταν κιβωτιόσχημος και φτιαγμένος και σκεπασμένος από

πέτρινες πλάκες. Ο σκελετός μέσα στον τάφο ήταν ατόφιος κι ανήκε σε με 

γαλόσωμο άτομο. Μετά από μερικές ώρες, απο τη στιγμή που τον ξεσκέπασε,

τα οστά έγιναν στάχτη (διαλύθηκαν σε σκόνη). Μερικές από τις πέτρινες

πλάκες του τάφου αυτού, βρίσκονται ακόμη, πεταμένες έξω από το καλύβι

του περιβολιού στο οποίο βρέθηκε.

Πιο πέρα, 100 έως 150 μέτρα δυτικά, από κει που βρέθηκε ο πιο πάνω

τάφος και μετά από αρκετά χρόνια, στη δεκαετία του 1970, ο Ανδρέας Κά-

νταρος άνοιγε στο χωράφι του λάκκους για να φυτέψει μηλιές. Η αξίνα του

σ’ έναν από τους λάκκους αυτούς βρήκε αντίσταση. Καθάρισε λίγο τα χώ 

ματα και φάνηκαν μεγάλα κεραμεικά τούβλα. Στη συνέχεια απεκαλύφθει

ένας θολωτός τάφος χτισμένος με μεγάλες κεραμεικές πλάκες, διαστάσεων

περίπου 0,30 X 0,30 μ. Το ύψος του θόλου ήτο περίπου 0,50 μ και οι πλάκες

είχαν χτιστεί διπλές και με ταρατσάνη (μίγμα από ασβέστη, άμμο και χώμα),

έτσι ώστε οι εξωτερικές πλάκες να καλύπτουν τους αρμούς των εσωτερικών.

Ο σκελετός του νεκρού ήταν ατόφιος και ανήκε μάλλον σε νεαρό άτομο

γιατί είχε όλα του τα δόντια. Ο νεκρός έβλεπε προς την ανατολή και ο

τάφος ήταν καθαρός κι άθικτος. Ο Ανδρ. Κάνταρος, όπως μου είπε, εντυ 

πωσιάστηκε από το θέαμα και φώναξε να τον δουν και κανά δυό γείτονες.

Ακόμη πήγε και το είπε και στον οδοντίατρο Μπίσια στο χωριό Ζέλι, για

να δει τα ωραία δόντια του νεκρού. Ο γιατρός δεν ήρθε αλλά του συνέστησε

να το πει στην αρχαιολογική υπηρεσία. Ο Κάνταρος δε βιάστηκε να πάει

στην Τρίπολη. Ήθελε να τελειώσει τη δουλειά του. Στο μεταξύ άγγιξαν τα

οστά κι αυτά έγιναν στάχτη. Έτσι θεώρησαν περιττό να πάνε να το πουν

στην Αρχαιολογική υπηρεσία (ίσως και σκοπίμως), με αποτέλεσμα να μην

απομείνει τίποτε από τον τάφο αυτό. Στη συνέχεια σπάσανε και τα τούβλα

και τα πέταξαν. Παρά ταύτα όμως, ενισχύθηκε η άποψη ότι ο νεκρός ήτο

Χριστιανός, αφού έβλεπε προς την ανατολή κι ότι στην περιοχή αυτή υπήρχε

οικισμός και μάλιστα της Βυζαντινής περιόδου.

Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμμιά αρχαιολογική έρευνα και

οι ιδιοκτήτες των κτημάτων αυτών και από λόγους πλήρους προς το θέμα

άγνοιας και από λόγους φόβου, μήπως αρχίσουν τίποτε ανασκαφές και

αχρηστευτούν τα χωράφια τους, ουδέποτε ανέφεραν στις αρμόδιες αρχές

για τα κεραμεικά ή τα λίθινα λείψανα που έφερνε κάθε τόσο στην επιφάνεια

τ’ αλέτρι τους. Επίσης ούτε κι εγώ είμαι ειδικός για να εκτιμήσω τη χρονική

περίοδο στην οποία ανήκουν τα ευρήματα αυτά, τα οποία μας βεβαιώνουν,

όπως είπαμε και πιο πάνω, ότι στο σημείο αυτό υπήρξε Χριστιανικός οι κισμός.